Cuốn sách là công trình được hình thành dựa trên nội dung luận án tiến sĩ cùng tên và kết quả nghiên cứu của tác giả trong nhiều năm (từ năm 2002 đến nay). Nội dung cuốn sách chủ yếu là miêu thuật chân thực về nghi lễ trong gia đình của người Mảng (dân tộc thiểu số ở Việt Nam) được trình bày trong 5 chương.
Chương 1 cung cấp cơ sở lý luận cơ bản về nghi lễ trong gia đình, thao tác hóa một số khái niệm (nghi lễ, gia đình, nghi lễ gia đình, sinh đẻ, hôn nhân, tang ma, phong tục, tập quán, kiêng kỵ); Nêu bật chức năng nghi lễ (chức năng tâm lý và chức năng tái sản sinh trật tự xã hội); Áp dụng lý thuyết chức năng, biến đổi văn hóa kiến giải nghi lễ gia đình có chức năng tín ngưỡng, văn hóa tâm linh; Sự biến đổi của các nghi lễ gắn với quá trình tác động của môi trường tự nhiên, kinh tế, xã hội…có ảnh hưởng đối với đời sống tộc người.
Chương 2 tổng quan tư liệu nghiên cứu về người Mảng ở Việt Nam, xem xét ở nhiều khía cạnh (điều kiện tự nhiên, lịch sử, dân số) và các đặc điểm về kinh tế, văn hóa, xã hội… nhằm tạo cơ sở cho các nhà khoa học trong nghiên cứu đối sánh với các tộc người có dân số ít ở Việt Nam có cùng ngôn ngữ.
Chương 3, 4 mô tả hệ thống nghi lễ gia đình của người Mảng ở Việt Nam. Đó là: (i) Nghi lễ chu kỳ đời người (sinh đẻ, nuôi dạy con nhỏ, hôn nhân, khám chữa bệnh, tang ma); (ii) Nghi lễ nghề nghiệp, cầu an, thờ cúng tổ tiên, thần linh và lễ tết.
Chương 5 trình bày xu hướng biến đổi trong nghi lễ gia đình (nghi lễ chu kỳ đời người, nghi lễ nghề nghiệp, cầu an, thờ cúng tổ tiên, thần linh và lễ tết) góp phần làm sáng tỏ các giá trị nghi lễ gia đình người Mảng ở Việt Nam và những biến đổi trong xã hội hiện nay.
Tác giả đi sâu phân tích những xu hướng biến đổi nghi lễ gia đình người Mảng và khẳng định, nghi lễ gia đình đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tộc người. Nguyên nhân của sự biến đổi nghi lễ xuất phát từ những thay đổi khách quan về diện mạo kinh tế, xã hội, văn hóa, chính sách pháp luật chung của đất nước và yếu tố chủ quan (sự giao lưu tiếp biến văn hóa với các tộc người khác). Đây là tư liệu nghiên cứu khoa học hữu ích cho cơ quan quản lý Nhà nước tham khảo xây dựng chính sách phù hợp nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tộc người Mảng ở Việt Nam.
Hy vọng rằng cuốn sách sẽ cung cấp cho các nhà chuyên môn cũng như độc giả quan tâm, tìm hiểu về những phong tục, tập quán, nghi lễ gia đình của dân tộc thiểu số nói chung và dân tộc Mảng nói riêng.
Xin trân trọng giới thiệu cùng độc giả.
Nguyễn Thu Trang