Tang ma của người Tày ở Đắk Lắk: Nghi lễ chuyển đổi cho người chết sang thế giới bên kia

26/12/2024

Lài Thị Vân ;

Nhà xuất bản Khoa học xã hội ;

2024

219

Người Tày là một trong những tộc người thiểu số ở Việt Nam có nền văn hoá lâu đời, lưu giữ một kho tàng văn hoá phi vật thể quý báu, trong đó, hệ thống nghi lễ vòng đời. Đặc biệt, tang ma là một trong số nghi lễ tiêu biểu trong hệ thống nghi lễ vòng đời của người Tày; là quy trình nghi lễ tín ngưỡng dân gian phức hợp gắn liền với người chết và tiến trình người sống chuẩn bị cho người chết có một cuộc sống mới ở thế giới vĩnh hằng cùng với ông bà tổ tiên thông qua hệ thống nghi lễ chuyển đổi. Từ trước đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu, tìm hiểu văn hoá Tày, tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu tập trung về người Tày ở miền núi phía Bắc (nơi cư trú chủ yếu của người Tày), còn đối với người Tày chuyển cư đến các vùng miền khác như Tây Nguyên vẫn chưa được quan tâm nghiên cứu, nhất là hiện tượng lưu giữ tập quán về tang ma sau khi di cư đến vùng đất mới, về sự phân bố dân cư và giao lưu văn hóa, v.v.. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, tộc người Tày sinh sống ở nước ta từ khoảng thế kỷ thứ II sau Công Nguyên, phân bố ở hầu khắp các tỉnh miền núi phía Bắc. Từ kết quả của các cuộc tổng điều tra dân số cho thấy, người Tày có mặt ở vùng Tây Nguyên khoảng vài chục năm trở lại đây, song có tỷ lệ gia tăng dân số nhanh hơn nhiều so với địa bàn cư trú chính (quê hương) của họ. Người Tày di cư vào Tây Nguyên theo nhiều đợt và có mặt ở hầu khắp địa bàn tỉnh Đắk Lắk, sinh sống tập trung ở một số xã thuộc các huyện Krông Năng, Ea H’Leo, Krông Ana, Cư M’Gar, Cư Kuin, thị xã Buôn Hồ, Krông Pắk, Buôn Đôn. Quá trình di cư của người Tày từ miền núi phía Bắc vào vùng Tây Nguyên đã phản ánh những khó khăn về kinh tế - xã hội của đất nước trong một giai đoạn lịch sử khoảng 50 mươi năm trở lại đây.

Nghi lễ tang ma là một trong những nghi lễ quan trọng của người Tày, vừa mang tính chất tín ngưỡng tôn giáo vừa hàm chứa những giá trị văn hoá truyền thống, những quy tắc ứng xử của gia đình, cộng đồng. Quy trình thực hành nghi lễ tang ma là sự thể hiện cụ thể và sinh động nhất về niềm tin tôn giáo, quan điểm, hệ giá trị, quan hệ xã hội,… của tộc người, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vì vậy, nghiên cứu, tìm hiểu nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk qua cuốn sách “Tang ma của người Tày ở Đắk Lắk: nghi lễ chuyển đổi cho người chết sang thế giới tổ tiên” sẽ giúp bạn đọc tìm hiểu một cách có hệ thống và đầy đủ về nghi lễ này trong truyền thống và đương đại để có sự đánh giá đầy đủ hơn về những đặc trưng trong văn hoá tộc người Tày; đồng thời, có những nhận định đúng đắn về những đóng góp về văn hoá của một cộng đồng dân tộc thiểu số trong kho tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam.

Ngoài lời nói đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung chính của cuốn sách gồm 4 chương:

          Chương 1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu

          Chương 2. Cơ sở của thực hành nghi lễ chuyển đổi cho người chết sang thế giới tổ tiên của người Tày ở Đắk Lắk

          Chương 3. Thực hành nghi lễ chuyển đổi cho người chết sang thế giới tổ tiên trong tang ma của người Tày ở Đắk Lắk

          Chương 4. Nghi lễ chuyển đổi cho người chết sang thế giới tổ tiên trong tang ma của người Tày ở Đắk Lắk: truyền thống, giao lưu và thích ứng ở vùng đất mới.

Cuốn sách là công trình được hình thành dựa trên nội dung luận án tiến sĩ cùng tên và kết quả nghiên cứu của tác giả trong nhiều năm qua. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã có nhiều cố gắng tìm tòi, khảo cứu, so sánh giữa giá trị văn hóa truyền thống và những yếu tố văn hóa mới được song công trình không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự cảm thông, chia sẻ và đóng góp ý kiến của bạn đọc.

  •  
     
  •