Thực hiện nhiệm vụ của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Nông, tháng 12/2018, Bảo tàng tỉnh Đắk Nông phối hợp với Viện Khoa học xã hội vùng Tây đã tiến hành đào thám sát cụm di tích Tân Lập, xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông.
Cụm di tích gồm hệ thống các gò đất thấp, liền kề nhau, nằm hai bên bờ dòng suối Đắk Gằn (hay còn có tên gọi khác là Suối Đá) thuộc thôn Tân Lập, xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil. Suối Đắk Gằn thuộc hệ thống nhánh sông Srêpốk, mùa khô nước thấp nhưng không cạn đáy, bờ suối nhiều cuội sông. Các gò đất bằng phẳng, cao hơn mực nước sông 2m. Bề mặt gò rải rác các tảng đá Basalte, cuội đá Quartz và Opal. Trên bề mặt di tích, xuất lộ di vật đá và gốm với mật độ dày đặc, gồm: công cụ hình bầu dục, công cụ ghè đẽo, phát vật rìu, hòn ghè, mảnh tước, cuội sông, đá có vết ghè, mảnh gốm tiền sử.
Đoàn công tác đã tiến hành đào 02 hố: 18.TL.TS1 và 18.TL.TS2. Kết quả khai quật cho thấy tầng văn hóa là lớp trầm tích đất basalte, dày 0,3 – 0,6m, chứa công cụ ghè đẽo, công cụ hình bầu dục, phác vật công cụ hình bầu dục, đá nguyên liệu, mảnh tước, hạnh đá; không phát hiện gốm và di cốt động vật. Đáng chú ý, bên cạnh các công hình bầu dục và mảnh tước bằng đá baslte, trong tầng văn hóa hố thám sát Tân Lập phát hiện nhiều công cụ, phác vật và mảnh tước chất liệu đá opal. Kết quả khai quật chính thức đang được chỉnh lý và sẽ công bố chi tiết trong thời gian tới.
Khu vực các gò đất ven suối Đắk Gằn thuộc thôn Tân Lập có điều kiện thuận lợi cho việc cư trú và sinh sống của cư dân tiền sử. Các di vật phát hiện cho thấy các hoạt động chế tác tại chỗ và sử dụng công cụ khai thác tài nguyên phục vụ đời sống con người. Các di vật đá thôn Tân Lập không nhận thấy sự hiện diện của kỹ thuật mài toàn thân, nhưng cho thấy sự phổ biến của kỹ thuật ghè đẽo phong cách văn hóa Hòa Bình nhưng có sự phát triển hơn thể hiện qua ghè đẽo hai mặt. Công cụ đá có hình dáng và kỹ thuật chế tác tương đồng các công cụ đá tại di tích Thôn Tám (xã Đắk Wil, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông), trong các di tích hang động núi lửa Krông Nô (huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông) và di tích Buôn Kiều (huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk). Niên đại tương đối di tích dự đoán thuộc giai đoạn Trung kỳ Đá mới